De patiënt dient te worden geïnformeerd over het voorgenomen onderzoek, de voorgestelde behandeling, de ontwikkelingen daaromtrent en zijn gezondheidstoestand. Vervolgens dient de patiënt toestemming te verlenen voor de medische handelingen.
Wat als getwijfeld wordt aan de wilsbekwaamheid van de patiënt?
Bij de beoordeling van de wilsbekwaamheid worden de beslisvaardigheden van de patiënt onderzocht door de arts. Daarbij zijn de volgende vuistregels van belang:
- Kan de patiënt een keuze uitdrukken?
- Is de patiënt in staat de medische informatie die relevant is voor de behandelbeslissing te begrijpen?
- Kan de patiënt de medische informatie op de eigen situatie toepassen?
- Is de patiënt in staat de keuze logisch te beredeneren?
Wanneer speelt de vertegenwoordiger een rol?
Bij een wilsonbekwame patiënt dient het informed consent te worden verkregen van diens vertegenwoordiger. De vertegenwoordiger kan zich in verschillende varianten voordoen:
- Door de rechter benoemde wettelijk vertegenwoordiger: mentor of curator.
- Persoonlijk gemachtigde: persoon die door de patiënt schriftelijk is gemachtigd in zijn plaats op te treden.
- Informele vertegenwoordiger: echtgenoot, levensgezel, ouder, kind, broer, zus.
Meerdere vertegenwoordigers
Indien zich meerdere vertegenwoordigers aandienen:
arts kan keuze maken op grond van bovenstaande rangorde.
Indien zich meerdere vertegenwoordigers aandienen binnen dezelfde rangorde:
arts kan keuze maken op grond van de feitelijke relatie met de patiënt en hierover afspraken maken met de betrokkenen.
Moet toestemming worden afgewacht in spoedeisende situaties?
Nee, in geval van acute nood kan zonder informatie en toestemming tot de verrichting worden overgegaan indien aannemelijk is dat directe uitvoering van de verrichting nodig is om ernstig nadeel voor de patiënt te voorkomen.
Moet de informatie schriftelijk worden gegeven?
Nee, alleen indien de patiënt of zijn vertegenwoordiger dat wenst of als het gaat om een erg ingewikkelde materie. Schriftelijke informatieverstrekking komt niet in de plaats van mondelinge informatie maar is aanvullend.
Moet de toestemming schriftelijk worden gegeven?
Nee, dat hoeft niet. Het volstaat om in het dossier aan te tekenen dat de toestemming is verkregen. Bij ingrijpende of riskante ingrepen is het verstandig om door de patiënt of zijn vertegenwoordiger de gegeven toestemming schriftelijk te laten bevestigen.
Wat als toestemming wordt geweigerd?
Zonder toestemming mag geen behandeling plaatsvinden. Van belang is ook hier te beoordelen of het gaat om een wilsbekwame patiënt. Zie voor vuistregels, bovenste alinea: “Wat als getwijfeld wordt aan de wilsbekwaamheid van de patient".
Weigering door:
- een wilsbekwame patiënt:
weigering respecteren.
- een wilsonbekwame patiënt:
nagaan of de patiënt over een schriftelijke wilsverklaring beschikt. Zo ja, zie hierna. Zo nee, nagaan of overleg met de vertegenwoordiger kan worden afgewacht. Zo ja: afwachten. Zo nee: behandelen indien goed hulpverlenerschap dit vraagt.
- een vertegenwoordiger:
beoordelen of de vertegenwoordiger zich gedraagt als goed vertegenwoordiger van de belangen van de patiënt.
Zo ja: weigering respecteren.
Zo nee: vertegenwoordiger ‘overrulen’ en behandelen indien goed hulpverlenerschap dit vraagt.
De weigering aantekenen in het dossier (essentieel); en eventueel aan de patiënt of diens vertegenwoordiger vragen een verklaring te ondertekenen (niet essentieel).
Aan welke eisen moet een wilsverklaring voldoen?
Een wilsonbekwame patiënt kan beschikken over een schriftelijke wilsverklaring. Onderscheid wordt gemaakt tussen positieve en negatieve wilsverklaringen:
- Positieve wilsverklaring: verzoek om een bepaalde verrichting/behandeling uit te voeren (bv. donorcodicil):
opvolgen is niet verplicht, toetsingskader is de professionele standaard.
- Negatieve wilsverklaring: weigering van toestemming voor een bepaalde verrichting/behandeling (bv. non-reanimatieverklaring):
respecteren mits de verklaring voldoet aan de volgende vereisten:
- Opgesteld toen de patiënt nog wilsbekwaam was.
- Opgesteld toen de patiënt 16 jaar of ouder was.
- Heldere en eenduidige formulering.
- Gedagtekend en voorzien van een identificeerbare handtekening.
- Actueel, dus niet te oud.
- Kenbaar (bv. via huisarts, medisch specialist, vertegenwoordiger, naasten)
én geen sprake is van gegronde redenen voor afwijking, bv. onduidelijkheden in de verklaring of nieuwe ontwikkelingen in medische mogelijkheden op grond waarvan redelijkerwijs moet worden aangenomen dat de patiënt, indien hij die ontwikkelingen had gekend, wel toestemming zou hebben gegeven.
Geef feedback
Indien u vragen of opmerkingen heeft over de inhoud van deze pagina kunt u hier feedback geven aan de redactie van Het Acute Boekje.