NB: Transfusiereacties dienen altijd direct aan het transfusie laboratorium te worden gemeld !
Hoewel het toedienen van bloedproducten in Nederland als een veilige medische handeling mag worden beschouwd (met inachtneming van alle gebruikelijke voorzorgsmaatregelen), kunnen nadelige reacties en bijwerkingen voorkomen. Meestal betreffen het milde klachten van koortsreacties (1:100-300). Ernstige reacties (cardiopulmonaal of allergie) zijn zeldzaam: 1 op de 5000 transfusies. Bloedoverdraagbare virale infectieziektes zijn tot een minimum gereduceerd (minder dan 1:500.000 tot 1.000.000).
Transfusiereacties kunnen acuut tot enkele dagen na de transfusie optreden. Het type reactie is afhankelijk van het toegediende bloedproduct; in het product aanwezige natuurlijke (AB0-), irregulaire antistoffen of leukocytenantistoffen; (pyrogene) plasma-eiwitten; veranderingen door bewaarmedia, bewaarduur; en risico op bacteriële contaminatie.
Omdat alle transfusiereacties geregistreerd moeten worden en vaak ook verder onderzoek behoeven, dient in ieder geval het transfusielaboratorium gewaarschuwd te worden. Elk ziekenhuis heeft een protocol onderzoek transfusiereacties om te voldoen aan de eisen van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Na aanvullend onderzoek wordt de transfusiereactie door het transfusielaboratorium gemeld aan het TRIP (Transfusie Reactie In Patiënten) bureau, dat zorgdraagt voor een jaarlijkse rapportage.
Indeling transfusiereacties
Transfusiereacties worden ingedeeld in acute en uitgestelde reacties.
Acute transfusiereacties
Acute reacties treden binnen 24 uur na transfusie op. Onderscheiden kunnen worden:
1. Temperatuurstijging van 1-2°C/Koorts (bij alle producten)
Meest voorkomende, milde transfusiereactie.
Oorzaak: patiënt/donor antistoffen tegen erytrocyt of HLA/leukocytenantigenen, pyrogenen, bacteriële besmetting van product.
NB 1: Koorts kan een teken zijn van een acuut hemolytische transfusiereactie! Derhalve transfusie stoppen bij optreden klachten en zeker bij temperatuurstijging >2°C.
NB 2: Koorts voor aanvang van de transfusie is geen reden om af te zien van een transfusie.
2. Acute hemolytische transfusiereactie
Zeldzaam, maar kan levensbedreigend zijn; dient te allen tijde met het compatibiliteitsonderzoek te worden vermeden.
Symptomen: koude rilling, koorts, pijn op de borst, tachycardie, hypotensie, acute nierinsufficiëntie, DIC, hemolyse (Hb ↓, LDH ↑, haptoglobine ↓, hemoglobinurie).
Oorzaak: AB0-incompatibiliteit (meestal t.g.v. verwisseling bloedproduct), complementbindende alloantistoffen tegen andere antigenen (bijv. anti-Jka [anti-Kidd]).
3. Bacteriëmie/sepsis door transfusie
Ondanks bacteriële screening van trombocytenconcentraten zijn trombocytentransfusies risicovol door de bewaarcondities bij kamertemperatuur.
Symptomen: koude rilling, koorts, algemene malaise en achteruitgang, hypotensie, tachycardie.
Oorzaak: contaminatie en proliferatie van pathogene (huid)bacteriën in het trombocytenproduct. Zeer zelden in erytrocytenconcentraat (Yersinia enterocolitica).
4. Transfusion-related acute lung injury (TRALI) (alle bloedproducten)
Symptomen: (<6 uur na transfusie) respiratoire insufficiëntie, hypotensie, koorts. Optreden van ‘ARDS’–achtig beeld op X-thorax als teken van bilateraal alveolaire oedeem.
Oorzaak: antistoffen in bloedproduct tegen leukocyten ontvanger; bioactieve lipiden en/of cytokines in bewaarde producten. (diagnose bij uitsluiting: dus geen sepsis/overvulling/hartfalen)
5. Volume-overbelasting door transfusie (alle bloedproducten)
In de literatuur bekend als TACO (Transfusion Associated Circulatory Overload).
Symptomen: (<6 uur na transfusie) respiratoire insufficiëntie, positieve vochtbalans en decompensatio cordis. Overvullingsbeeld op X-thorax; verminderde echografische corfunctie.
Oorzaak: te snelle infusie snelheid bij reeds gecompromitteerde patiënt. Meeste casus betreffen de toediening van 1 erytrocytenconcentraat, dus niet alleen plasma-houdende bloedproducten. Overigens is er bij symptomatische anemie al sprake van een verminderde hartfunctie (anemisch hartfalen).
6. Anafylaxie/Allergische reactie (bij alle bloedproducten)
Symptomen: urticaria, jeuk, glottisoedeem, bronchospasme, diarree, shock (IgA deficiëntie).
Oorzaak: antistoffen van donor of ontvanger tegen plasma-eiwitten/allergenen.
Eerste maatregelen
Stop transfusie door klem op systeem, naald in situ laten; infuussysteem vervangen. Bij sterke verdenking acute hemolytische transfusiereactie: Start NaCI 0,9% infuus, 500 cc in 1uur.
Zak en systeem onaangetast naar transfusielaboratorium.
Diagnostiek
Zie hiervoor ziekenhuisprotocol.
In het algemeen: bloedafname voor opnieuw bloedgroep patiënt/donor; uitvoeren van kruisproeven met serum van voor en na transfusie, directe antiglobulinetest (DAT), bilirubine, LDH, haptoglobine, kreatinine, Hb, leukocyten, trombocyten, PT(T), aPTT, hemoglobine in de urine.
Bij ernstige reacties: IgA en antistoffen tegen IgA (cave: vals negatief direct na transfusiereactie).
Bij koorts: bloedkweek van donorbloed en bij patiënt.
verder onderzoek i.o.m. hematoloog/specialist laboratoriumgeneeskunde.
Behandeling bij ernstige transfusiereactie
Zie opvang instabiele patiënt/shock.
Overleg met hematoloog
Specifiek
Tabel alarmerende symptomen bij transfusiereacties
|
Profiel |
Alarmerend symptoom |
Transfusie reactie |
Behandeling |
|
Septisch profiel |
Koorts, hypotensie, tachycardie |
Acute hemolytische transfusiereactie |
Hydratie, geforceerde diurese, ery-aferese |
|
Bacteriëmie / sepsis |
Antibiotica, vulling, inotropica |
||
|
Pulmonaal profiel |
Dyspnoe, hypoxemie |
TRALI |
O2 toediening, beademing |
|
TACO (“overvulling”) |
O2 toediening, beademing, furosemide |
||
|
Allergisch profiel |
Huidrash, urticaria, glottisoedeem, hypotensie |
Allergische reactie |
Clemastine, prednisolon |
|
Anafylactische reactie |
Clemastine, prednisolon, (adrenaline) |
Uitgestelde transfusiereacties
Uitgestelde hemolytische transfusiereactie(3-10 dagen na erytrocytentransfusies)
Symptomen: Hb ↓, hemoglobinurie alleen bij intravasculaire hemolyse tgv complement bindende antistoffen, icterus.
Oorzaak: “boosterreactie” na reeds eerder gevormde alloantistoffen tegen erytrocytenantigenen (eerdere transfusie, zwangerschap).
Diagnostiek en behandeling: voor zover van toepassing als bij acute hemolytische reactie.
Preventie: in Nederland worden door de transfusielaboratoria alle aangetroffen irregulaire antistoffen in 1 landelijke registratiesysteem (TRIX) opgenomen.
Posttransfusie purpura (PTP)(5-7 dagen na erytrocyten/trombocytentransfusies)
Symptomen: bloedingsneiging door diepe trombopenie. Vrijwel uitsluitend bij (oudere) vrouwen na voorafgaande zwangerschappen.
Oorzaak: antistoffen tegen trombocytspecifieke antigenen (HPA).
Behandeling: hoge dosis prednison (1 mg/kg), IVIG (1 gram/kg i.v.), alleen in noodgevallen trombocytentransfusie die negatief zijn voor het desbetreffende antigeen.
Transfusie-gerelateerde Graft-versus-Host Disease(8-28 dagen na erytrocyten/trombocytentransfusies)
Symptomen: koorts, rash, pancytopenie. Veelal fatale afloop. Komt voor bij (ernstig) immuungecompromitteerde ontvangers (bv na gebruik van fludarabine en na allogene stamceltransplantatie).
Oorzaak: immuunrespons van in het bloedproduct aanwezig immuuncompetente T-lymfocyten tegen ontvanger-antigenen.
Behandeling: specifieke behandeling ontbreekt.
Profylaxe: op indicatie bestraalde bloedproducten.
Indicaties zijn o.a.:
Geef feedback
Indien u vragen of opmerkingen heeft over de inhoud van deze pagina kunt u hier feedback geven aan de redactie van Het Acute Boekje.